معرفی سیستم تعلیق ماشین، انواع و بخش آن
آشنایی با چگونگی عملکرد خودرها و نحوه درست استفاده از آنها علاوه بر کمک به آلایندگی کمتر محیط زیست، تاثیر مستقیم بر کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری آنها میشود.
این مقاله درباره سیستم تعلیق خودرو و گسترده از نیاز به آگاهی برای دریافت گواهینامه رانندگی در سوئد است ولی برای استفاده و عملکرد درست به شناخت درست نیاز است که فقط با علم و آگاهی کسب میشود.
بیشتر کارشناسان در بخش بررسی مشخصات فنی خودروها، یکی از اصلیترین مواردی که مورد تحقیق قرار میدهند سیستم تعلیق خودرو است. بعضا میبینیم که ضعف یا قوت سیستم تعلیق خودروها، دلیلی مهم برای نخریدن یا خریدن آنها است. اما این سیستم تعلیق چیست، چه کاربردی دارد و چرا چنین نقش مهمی را در نظر کارشناسان نسبت به یک خودرو ایفا میکند؟ میخواهیم به زبانی ساده همه این موارد را بررسی کنیم و در نهایت به انواع سیستم تعلیق بپردازیم. اگر دوست دارید بیشتر درباره این موضوع بدانید با ما همراه باشید.
سیستم تعلیق ماشین چیست و چه وظایفی دارد؟
سیستم تعلیق یا فنربندی ماشین (SUSPENTION) بخشی از خودرو است که از انتقال ارتعاشات و تکانهای ناشی از حرکت خودرو روی سطحهای ناهموار به بدنه در حال حرکت و سرنشینان جلوگیری میکند. بدنه ماشین در اینجا به معنی اتاق، شاسی و تمام متعلقات آن است. این سیستم که شامل قطعات اصلی فنرها، کمک فنرها، ستونهای نگهدارنده و چرخهای ماشین میشود و اتصال چرخها و محورهای عقب و جلو را با شاسی برقرار میکند، دو کاربرد اصلی دارد؛ یکی دریافت تکانها روی سطح ناهموار، نوسانهایی که از حرکت در سطوح مختلف جاده به چرخها وارد میشود و دیگری ارتقاء عملکرد چرخها و ایجاد اصطکاک مناسب لاستیک آنها با سطح جاده و در نتیجه کنترل راحتتر خودرو.
این دو البته مهمترین وظایف سیستم تعلیق خودرو هستند که از ابتدای ساخت خودروهای بنزینی به شکل فعلی برای آنها در نظر گرفته شد. به مرور زمان، با پیشرفت صنعت خودروسازی این وظایف اضافه و به دنبالش سیستمهای تعلیق پیچیدهتر و متنوعتر شدند. برای مثال سیستم تعلیق در خودروها، علاوه بر تامین آرامش و راحتی سرنشینان و راننده، موجب بالا رفتن عمر قطعات میشود. چرا که، انتقال ضربات ناشی از حرکت به بدنه و متعلقاتش باعث حرکت بیش از حد قطعات و درگیر شدن آنها با یکدیگر میشود که کاهش عمر مفید و استهلاک بیش از حد آنها را به دنبال دارد.
همچنین در طراحی سیستمهای تعلیق دو اولویت مهم پیش از هر چیز در نظر گرفته میشوند؛ بهبود سواری و ارتقاء قابلیت هدایت و کنترل خودرو. اما این دو اولویت همواره در تضاد هستند. به این معنی که بهبود یکی موجب ضعف دیگری میشود و بالعکس. دیگر وظیفه سیستم تعلیق حفظ تعادل خودرو حین حرکت است. به این ترتیب که با تغییر میزان وزن وارد شده به هر چرخ و تغییر نقطه ثقل خودرو، تعادل آن حفظ شود. که اگر اینطور نباشد با ورود به پیچها پایداری آن متزلزل شده و دچار انحراف میشود. حفظ ارتفاع خودرو به صورت ثابت و تنظیم انتشار وزن آن بین چرخها به صورتی که تعادلش حفظ شود از دیگر وظایف سیستم تعلیق است.
اجزاء سیستم تعلیق خودرو چیست؟
سیستم تعلیقی که در حال حاضر در خودروها میبینیم انواع مختلف و اجزاء بسیاری دارند. اجزائی که هریک وظیفه خاص خود را برعهده دارند و نبود یا خرابی هرکدام، کل تعلیق خودرو را مختل میکند، ایمنی خودرو را تحت تاثیر قرار میدهد و فرمانپذیری خودرو را آسیب میزند. اجزایی مانند بازوی آزاد، بازوی خمیده، بازوی پیت-من، بازوی دنبالهدار، بازوی فرمان اکسل، میله الصاقی، میله پن-هارد، شاه پین و بازوی کنترل. این قطعات در خودروها و سیستمهای تعلیق مختلف کم و زیاد میشوند اما به طور کلی چند جزء مهم در بیشتر سیستمهای تعلیق وجود دارد. اجزائی که محوریترین نقش را در یک یا چند نوع سیستم تعلیق ایفا میکنند. اجزائی مانند:
- فنرها
- دمپر یا کمک فنر
- رینگ و لاستیک
- طبق
- بوش
- میل تعادل یا میل موجگیر
- سیبک
- استارت
- میل رابط
اکنون به جزئیات این قطعات اصلی میپردازیم.
فنرها
فنرها از اصلیترین بخشهای سیستم تعلیق هستند که کیفیت و عملکرد صحیح آنها تاثیر مستقیم بر عملکرد سیستم تعلیق خودرو میگذارد. این سیستم بدون فنرها هیچ کارایی ندارد. فنرها وظیفه جذب ضربات، تنظیم ارتفاع خودرو و حفظ تماس لاستیکها با سطح جاده را به عهده دارند. به این ترتیب که هنگام وارد آمدن ضربه به لاستیکها در اثر عبور از ناهمواریها فنر جمع شده و فشار وارد از ضربه را در خود جمع میکند تا به بدنه و شاسی منتقل نشود. همچنین در حالت عادی، با فشاری که در حالت باز به لاستیکها وارد میکند، تماس آنها را با سطح جاده به بهترین و کاملترین شکل، ممکن میسازد. فنرها انواع مختلفی دارند که مهمترین و پرکاربردترین آنها فنر مارپیچ، فنر تخت، میله پیچی و فنر بادی هستند.
– فنر مارپیچ یا لول:
از پیچیدن یک مفتول فلزی به صورت مارپیچ حول یک محور حاصل میشود. شبیه به فنری که در خودکارهای فشاری میبینیم. جنس این مفتول، آلیاژی با استحکام بالا است که توان تحمل وزن خودرو و سرنشینان و بار اضافه شده بر آن را دارد. در فنر لول قطر حلقههای و ارتفاع آنها (فاصله حلقهها از هم) تاثیر بسیاری در عملکرد فنر دارد. به این ترتیب که قطر آنها با قدرت و ارتفاعشان با انعطافپذیری فنر در ارتباط است. هر چه قطر حلقهها بیشتر باشد فنر قویتر میشود و ارتفاعشان بیشترشان نیز آن را منعطفتر میکند. پیشتر طول و ارتفاع حلقههای فنرهای مارپیچ در همه قسمتهای آن یکی بود اما امروزه گاهی قطر حلقهها و فشردگی آنها در طول فنر تغییر میکند که به این نوع فنر مارپیچ، چند نرخی گفته میشود. امروزه در بیشتر سواریها از فنر لول چند نرخی استفاده میشود. چرا که هم سبک هستند و هم معضل عدم تحمل وزن بالا در آنها، برای خودروهای سواری دردسر ساز نیست.
– فنر تخت یا برگی:
این فنرها که از قدیمیترین فنرهای مرسوم در سیستمهای تعلیق هستند دو نوع تک شمش و چند شمش دارند. شمشها از تسمههای قطور فلزی ساخته شده و به صورت محدب شکل داده میشوند. این خمیدگی آنها بخشی است که در مواجه با سطوح ناهموار درگیر شده و انرژی ضربات را جذب میکند. نوع تک شمش از ورقی که در میانه قطورتر است ساخته میشود و نوع چند شمش از روی هم قرار گرفتن ورقهای نازکتر. فنر برگی برای هر چرخ به صورت مجزا و توسط اتصالی U شکل روی شاسی کار گذاشته میشود. این فنرها که نیاز به فضای زیاد دارند به دلیل تحمل وزن زیاد معمولا در خودروهای سنگین استفاده میشوند.
– میله پیچی:
همانطور که از نام این فنرها مشخص است، میلههایی هستند که در هنگام وارد آمدن ضربات به خود میپیچند. این میلهها که معمولا فولادی هستند و L شکل، قابلیت چرخش دارند. یک سر آنها به بدنه و سر دیگرشان توسط اتصالی متحرک به نام جناغی به چرخها متصل است. ارتعاشات ناشی از عبور از ناهمواریها توسط جناغی به صورت نیرو به میله پیچی وارد و سبب پیچیدن آن مانند لباسی که بین دو دست چلانده میشود میگردد. میله پیچیها قابل تنظیم هستند و استهلاک ندارند اما قدرت ضربهگیری فنر لولها را هم در آنها نمیبینیم. بنابراین نمیتوانند مانند آنها موجبات نرمی حرکت را فراهم کنند. این فنرها در سواریهایی که فضای کافی برای آنها داشته باشند استفاده میشوند.
– فنر بادی:
این فنرها که از پیشرفتهترین فنرهای سیستم تعلیق هستند معمولا در خودروهای مدرن به کار میروند. فنر بادی از یک سیلندر پلاستیکی پر شده از هوا ساخته و با یک پیستون به چرخها متصل میشود. پیستونی که ضربه را از چرخها به هوای فشرده درون سیلندر وارد میکند. این هوای فشرده نقش فنر را ایفا میکند و نیروی ضربه را میگیرد. اگر وزن خودرو یا نیروی ضربه بالا باشد مقداری هوا از سیلندر خارج میشود و هنگام برگشت وزن به حالت عادی و یا تخلیه نیروی ضربه، هوای خارج شده توسط یک کمپرسور باد که کنار فنر است جایگزین میشود. این فنرها قیمت بالایی دارند ولی نرمی قابل توجهی را در حرکت ایجاد میکنند، حالتی مانند معلق بودن در هوا.
کمک فنر یا دمپر
کمکفنرها، اصلیترین بخش سیستم تعلیق خودرو هستند. همانطور که از اسمشان مشخص است، وظیفه تکمیل عملکرد فنرها را بر عهده دارند و نیروی وارده از ضربات به آنها را دفع میکنند. درواقع فنرها تنها نیرویی که از ضربات ناشی از عبور از ناهمواریهاست را جذب میکنند و درصورت رها سازی این نیرو از سمت آنها، خودرو به بالا پرتاب میشود. این بالا و پایین رفتن خودرو تا پایان انرژی حاصل از ضربه ادامه مییابد و به این ترتیب فنر کارایی خود را از دست میدهد. کمک فنر، انرژی جمع شده در فنر را جذب کرده و تدریجی دفع میکند. این کار از حرکات یویویی و ناگهانی خودرو جلوگیری خواهد کرد.
کمک فنرها از یک پیستون با سوراخهای ریز تشکیل میشوند که درون یک سیلندر قرار دارد. پیستون از روغن یا گاز پر شده که عبور با فشار آنها (به عنوان سیال) از سوراخهای پیستون موجب حرکت ملایم آن درون سیلندر میشود. بر همین اساس کمک فنرها به دو دسته هیدرولیکی (سیال روغنی) و نیوماتیکی (سیال گازی) تقسیم میشوند. انرژی وارد شده به کمک فنر به صورت گرمایی که در گاز یا روغن ایجاد میشود دفع میگردد.
رینگ و لاستیک
لاستیکها بیرونیترین بخش سیستم تعلیق خودرو هستند. هنگام حرکت خودرو، همواره اولین اثر بر روی تایرها گذاشته و برخوردها قبل از هرچیز به آنها منتقل میشود. لاستیکها نیز بخشی انرژی حاصله از این برخورد را جذب و به صورت گرما خارج میکنند و بخشی دیگر را به سایر نقاط سیستم تعلیق منتقل میکنند. (تغییر انرژی آن بخش از نیرو که توسط لاستیکها جذب میشود نیز در استهلاک و تغییر ظاهر آنها میتوان دید.) هرچه سطح تماس خودرو با جاده بهتر باشد و چسبندگی آنها بیشتر، عملکرد حرکتی خودرو ارتقاء یافته و سیستم تعلیق سریعتر به هدف میرسد. نقش رینگها در این سیستم نیز انتقال وزن خودرو به سطح جاده با توزیع وزنی مناسبشان است.
طبق
اتصال اصلی سیستم تعلیق به شاسی، از طریق یک قطعه فولادی به نام طبق صورت میگیرد. اتصال طبق به شاسی از طریق بوشهای محوری و به سیستم تعلیق به وسیله سیبکها انجام میشود. طبقها دو نوع کنترلی و جناغی دارند. نوع کنترلی به صورت یکپارچه است و نوع جناغی به صورت حرف A. طبقهای جناغی با دو بوش محوری به شاسی متصل میشوند. تعداد طبقها و نحوه استفاده از آنها در سیستمهای تعلیق مختلف متفاوت است. در برخی طبق استفاده نمیشود، در برخی برای هر چرخ یک یا دو طبق به کار میرود و در برخی برای هر دو محورهای عقب و جلو.
بوش
بوش نیز نوعی اتصال در سیستم تعلیق است، اما تفاوت آن با سیبک مانند تفاوت مفصل زانو و مفصل ران و لگن است. بوش قابلیت چرخش ندارد و تنها باز و بسته میشود. بوشها که از جنس لاستیک طبیعی هستند، برای گرفتن سر و صدای ناشی از حرکت قطعات و لرزش آنها، بخشهای متحرک سیستم تعلیق را به هم متصل میکنند. همچنین مقداری از نیروی وارده از ضربات ناشی از حرکت در سطوح ناهموار را به دلیل جنس لاستیکیشان جذب میکنند. بوشها گاهی به شکل استوانه هستند و نقش محور را ایفا میکنند. این محورهای لاستیکی مانند رباطها در بدن، اتصال قطعات فلزی سیستم تعلیق را برقرار میکنند.
میل تعادل یا میل موجگیر
میل موجگیر اصطلاحی است که مکانیکها برای این میله بکار میبرند. این میله وظیفه ایجاد ثبات بیشتر در خودرو را دارد و از چپ شدن آن در پیچهای شدید و سطوح بسیار ناهموار جلوگیری میکند. میله تعادل معمولا بین دو چرخ یک محور (اکسل) قرار میگیرد و ارتباط بین دو کمک فنر را برقرار میکند تا با حرکت کمک فنر یک سمت، کمک فنر سمت دیگر نیز حرکت کوچکی داشته باشد و تعادل خودرو برقرار شود. میل موجگیر علاوه بر چرخها و کمک فنرها از دو طرف به شاسی نیز متصل است. این اتصال از طریق Pivot یا اتصالهای محوری صورت میگیرد.
سیبک
سیبک نوعی اتصال در سیستم تعلیق است که در عین استحکام، امکان چرخش و حرکت نیز دارد. این اتصال مفصل گونه، از یک گوی فلزی دسته دار تشکیل شده است که امکان حرکت درون محفظه فولادیاش را دارد. اطراف محفظه فولادی و گوی فلزی با لاستیک محکم پوشیده شده است. این مفصل که وظیفه اتصال چرخها به سیستم تعلیق را دارد، چرخش آنها را با چرخش فرمان و حرکتشان را هنگام عبور از ناهمواریها ممکن میسازد. یک سر سیبک به چرخها و سر دیگر آن به طبقهای سیستم تعلیق خودرو متصل است. سیبک معمولا تنها در چرخهای جلویی کارگذاشته میشود. نکته دیگر اینکه سیبک سیستم تعلیق با سیبک فرمان که وظیفه اتصالات میل فرمان را بر عهده دارد متفاوت است.
استارت
استارت در سیستمهای تعلیقی دیده میشود که سیبک و طبق در آنها حذف شده و همچنین فنر به کار رفته در آنها از نوع فنر لول است. در این سیستمها کمک فنر درون فنر لول قرار میگیرد و این دو علاوه بر وظایف اصلی خود، وظیفه برقراری اتصال سیستم تعلیق و شاسی و رابط بین آنها را نیز بر عهده دارند.
میل رابط
میلههای رابط، در سیستم تعلیقهای مختلف، وظیفه ایجاد اتصال بخشهای مختلف این سیستمها را به هم برعهده دارند. این میلهها که فلزی هستند و بسیار مقاوم، معمولا در تعداد زیاد به کار میروند و عمری برابر با شاسی و بدنه خودرو دارند. تنها عاملی که ممکن است به میل رابطها آسیب وارد کند تصادفهای شدید و ضربات سهمگین ناشی از آنها است.
تمامی این قطعات در خودرو داری اططلاک کارکردی است و بنابر کیفیت و برند خودرو در یک محدوده زمانی بنابر استفاده و یا آسیب قبل تعویض است.
با کنترل سالایانه خودروی خود از آسیب احتمالی آن به موقع آگاه شوید. این امر موجب امنیت بیشتر راننده و سرنشینان در ترافیک جاده ای خواهد شد و تشخیص به موقع آسیب ها باعث کاهش هزینه های تعمیر و آسیب دیدن قطعات دیگر خواهد شد.
امیدواریم که این مقاله در بالاتربردن سطح آگاهی شما مفید واقع شود و بی صبرانه منتظر نظرات و پیشنهادات شما در پایین همین مقاله هستیم.
فراموش نکنید که با ثبت نام رایگان در صفحه ما، برنامه شخصی گواهینامه بدون دریافت هیچ هزینه ای در حساب کاربری شما قرار خواهد گرفت.
ارادتمند
BeDriver.online